سرمایه بیمه نامه
سرمایه بیمه نامه مبلغی است که بیمه گر تعهد پرداخت آن را درصورت بروز خطر موضوع بیمه نامه به عهده می گیرد. طبق ماده ۱ قانون بیمه، تعهد بیمه گر می تواند به صورت جبران خسارت وارده به بیمه گذار باشد یا اینکه یک مبلغ معین و وجه مشخصی باشد که در وجه او پرداخت می شود.
در بیمه های اموال حالت اول معمول است؛ به این معنا که بیمه گر پس از وقوع خسارت احتمالی زیان وارده به بیمه گذار خود را جبران نموده و او را از لحاظ اقتصادی در حالت قبل از وقوع خسارت قرار می دهد اما در بیمه های اشخاص هر دو گونه را داریم. برای نمونه در بیمه های درمان تکمیلی بیمه گر هزینه های پزشکی موضوع بیمه نامه را تا سقف مورد تعهد و پس از کسر فرانشیزها پرداخت می نماید. از طرفی در بیمه های عمر تعهد می کند که در صورت فوت بیمه شده مبلغی را به ذینفع بپردازد که اصطلاحاً به آن سرمایه بیمه نامه می گویند. میزان این سرمایه در ابتدای شروع بیمه نامه از سوی بیمه گذار به بیمه گر پیشنهاد می شود و در صورت موافقت بیمه گر در فرم بیمه نامه نیز قید می شود.
دلیل اینکه در بیمه عمر برخلاف سایر رشته ها در ابتدا سرمایه معینی تعیین می شود این است که در سایر رشته های غیر از عمر (اموال و اشخاص)، میزان خسارت به وجود آمده مشخص بوده و قابل ارزیابی است لیکن چون جان انسانها قابلیت قیمت گذاری ندارد و نمیتوانند در زمان خسارت بگویند؛ مثلاً با قوت فلان شخص A ریال به خانواده زبان وارد شده است؛ بنابراین مبلغ خاصی را ابتدای بیمه نامه معین می کنند.
البته جهت جلوگیری از سوء استفاده برخی از بیمه گذاران و نیز جلوگیری از تجمع خطر به زیان ،بیمه گر بیمه مرکزی ج.ا.ا. سقف سرمایه ای را برای هر شخص مشخص کرده است. به این معنا که مجموع سرمایه های بیمه های عمر هر فرد نباید از آن سقف تجاوز کند. در حال حاضر این مبلغ ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال تعیین شده است. منظور از سوء استفاده این است که ممکن است برخی افراد خود را بین بیمه گران برای سرمایه های بسیار بالا بیمه کنند و با انجام امور متقلبانه جعل سند و … اعلام فوت نمایند یا واقعاً خودکشی کنند و بازماندگان خود را به سرمایه های قابل توجهی برسانند.
همچنین منظور از تجمع خطر به زبان بیمه گر این است که اگر فردی خود را برای سرمایه بسیار بالایی تحت پوشش قرار دهد و واقعاً بر اثر بیماری یا حادثه فوت کند، بیمه گر مربوطه در یک خسارت برای یک فرد باید مبالغ هنگفتی را از محل حق بیمه های دریافتی پرداخت نماید. ممکن است این سؤال پیش آید که بیمه گری که حق بیمه مربوط به این سرمایه هنگفت را اخذ کرده است چگونه زیان می بیند؟ جواب این است که این میزان حق بیمه باید برای چندین ریسک توزیع می شد و افراد زیادی را در بر می گرفت که احتمال فوت همه آنها کم است اما در حال حاضر همان حق بیمه برای یک نفر جذب شده که در صورت فوت او ممکن است محاسبات اکچوئری این رشته به هم خورده و بیمه گر در وضعیت زیان قرار بگیرد به این گونه موارد، تجمع خطر به زیان بیمه گر می گویند.
تفاوت واژه های Insurance و Assurance
این دو واژه اگرچه در لغت نامه ها به یک معنی به کار برده می شوند، لیکن به لحاظ مفهومی تفاوت هایی دارند. Insurance در معنای عام به همان معنای بیمه و اطمینان است. این در حالی است که assurance معادل تمامی لغات پشت گرمی، اطمینان، دلگرمی خاطر جمعی، گستاخی ،بیمه ،تعهد ،قید ،گرفتاری ،ضمانت، وثیقه، تضمین، گرو و از این قبیل به کار برده میشود (برگرفته از دایره المعارف ویکی پدیا). تا اینجا هم تفاوت چندانی بین این دو واژه دیده نمی شود.
متخصصان بیمه برای این دو واژه این تفاوت عمده را قائل شده اند که Insurance اشاره به خرید پوشش بیمه برای حادثه ای دارد که ممکن است اتفاق بیفتد یا اتفاق نیفتد؛ مانند آتش سوزی ،زلزله، سرقت سیل و … در حالی که Assurance تأمین پوشش برای یک واقعه خاص است که مطمئناً اتفاق می افتد. تنها رشته بیمه ای که این مشخصه را داشته باشد در حوزه بیمه های اشخاص بوده و بیمه عمر است چراکه فوت (اصلی ترین موضوع بیمه در بیمه های عمر) حتماً اتفاق می افتد و تنها زمان وقوع مشخصی ندارد. حتی سایر بخشهای بیمه های اشخاص از قبیل بیماری و حادثه این مشخصه را ندارند. برای نمونه ممکن است فردی اصلاً دچار بیماری نشود یا حادثه ای ناگهانی برای وی اتفاق نیفتد ولی سرانجام روزی عمر او به پایان می رسد. به هر حال صرف نظر از تفاوت ذکر شده Insurance عموماً واژه قبول شده ای است که اکثراً هنگام استفاده مفهوم بیمه، از این لفظ استفاده می شود.
در انگلستان، کانادا و ایالات متحده آمریکا که کشورهای پیشرو در بیمه هستند، هر دو گونه پوشش ذکر شده به نام Insurance نامیده می شوند که قاعدتاً منجر به این می گردد که بسیاری از شرکت ها هر دو گونه بیمه نامه ها را پیشنهاد و ترجیح دهند که از هر دو واژه Insurance و Assurance در یک معنا و در تمام رشته ها استفاده نمایند.
بیمه گران در این کشورها معمولاً به دو گونه بیمه گران عمر و بیمه گران غیر عمر تقسیم می شوند که این تقسیم بندی نشان از اهمیت بیمه عمر و ضریب نفوذ بالای این رشته در این کشورها دارد. بیمه گرانی نیز هستند که هر دو گونه بیمه عمر و غیر عمر را ارائه می کنند که به آنها بیمه گران عمومی یا همان بیمه گران جنرال می گویند. البته بدیهی است که بیمه گران تخصصی بیمه عمر نسبت به بیمه گران جنرال کارایی بیشتری در بخش بیمه عمر دارند.
یافته های یک تحقیق علمی- پژوهشی وسیع در سطح دنیا با عنوان مقایسه بین المللی کارایی شرکت های بیمه نشان داد که در بیمه های زندگی، کارایی شرکتهای تخصصی بیمه عمر بیشتر از شرکتهای جنرال است. البته این کارایی به پارامترهای دیگری از جمله اندازه سازمان بیمه گر و میزان سرمایه گذاری بیمه گر نیز بستگی دارد. تحقیقات کامینز (۲۰۰۷) تقریباً همین یافته ها را تأیید می کند. به هر حال می توان گفت وجود بیمه گران تخصصی در بخش بیمه عمر، البته با وجود مدیریت مناسب و سایر عوامل وابسته به آن می تواند به رشد کارایی و وسعت این رشته در هر کشور کمک نماید.